Werk mee

On this page

Iedereen kan meewerken om de invasie van Aziatische hoornaar in kaart te brengen. Meewerken doe je als volgt:

Stappenplan voor een melding

  • Neem foto(s). Een foto nemen van een vliegend insect is niet vanzelfsprekend. Echter, om te kunnen bijdragen aan dit project is een foto essentieel. Waarnemingen zonder foto worden niet gevalideerd. Zag je een hoornaar maar kon je niet op tijd een foto trekken, houd dan dezelfde plaats de komende dagen verder in de gaten. Heb je zelf geen fototoestel, vraag dan hulp aan iemand in de buurt.
  • Ga naar Meld observaties en klik op de soort die het best overeenkomt met jouw waarneming
  • Upload de foto(s)
  • Vul verdere gegevens over de waarneming aan en verstuur
  • Bekijk de validatiestatus van jouw waarneming op iNaturalist

Actief zoeken naar nesten

Wetenschappelijk onderzoek stelde vast dat hoornaars voedsel zoeken binnen 2000 meter rond het nest en gemiddeld 2 prooien vangen per uur. Een waarneming van een hoornaar die voedsel zoekt betekent dan ook maar één iets: er is een nest in de buurt. Deze 7 tips kunnen een hulp zijn om een nest op te sporen.

Tip 1: Meld, meld, meld,...

Niet zeker van je determinatie? Geeft niet! Neem toch een foto en upload ze naar Vespa-Watch. Uit een vergissing zal je vlot leren dankzij de interactieve validatie. Opnieuw hoornaars op dezelfde locatie? Geen probleem! Hoe meer waarnemingen hoe beter. De frequentie van waarnemingen op dezelfde locatie draagt ook bij tot het project. Met twee personen dezelfde hoornaar melden? Maakt niet uit! Dubbele waarnemingen worden automatisch herkend. Lukt het je helemaal niet om een goede foto te trekken? Vraag dan buren, vrienden of kennissen om hulp.

Tip 2: Zoek hoornaars waar je ze kán aantreffen

Doelgericht naar hoornaars zoeken vraagt enige kennis van hun levenswijze. Hoornaars jagen actief op insecten en zamelen suikerhoudend voedsel en houtvezels in. De kans om een hoornaar tegen te komen is dan ook groter op plaatsen waar er veel kleine insecten voorkomen. Bijvoorbeeld op:
- Bijenkasten
- Rijp (afgevallen) fruit: vooral peren en appels zijn rijk aan suikers
- Najaarsbloeiers: klimop (Hedera helix) en sneeuwbes (Symphoricarpos) zijn vanaf september een hub van allerlei insecten

Tip 3: Observeer de vliegrichting met prooi

Hoornaars keren met een gevangen prooien terug naar het nest. Eerst hangt de hoornaar omgekeerd aan een takje terwijl ze haar prooi ontleedt. Nadien klemt ze de vleesbal tussen haar borststuk en poten, en vliegt ze ermee naar het nest. Als er veel bomen zijn of er behuizing staat dan kan de hoornaar eerst een bocht maken. Blijf de hoornaar dus volgen tot ze uit het zicht is (+- 30 meter). Hoornaars nemen een zekere vlieghoogte aan om gemiddeld 30 km/u te kunnen vliegen.

Tip 4: Triangulatie, driepuntsmethode, beelining

Door meerdere vliegrichtingen met prooi op enkele honderden meters afstand van elkaar aan te duiden op een kaart bekomt men bij benadering de locatie van het nest.

Tip 5: Aziatische hoornaars zijn trouwe jagers

In de afgelopen jaren leerden imkers dat steeds dezelfde hoornaar (gemerkt met een stiftje) terug kwam naar dezelfde bijenkasten, elke dag, en dat gedurende 4 weken. Ook zijn hoornaars gevonden die 3 weken lang op dezelfde klimopstruik terugkeerden. De hoornaars vertonen dus enige gehechtheid aan de plaats waar ze voedsel zoeken. Goed om hoornaars iets langer te observeren of een mooie foto te nemen.

Tip 6: Informeer buren, imkers en zoek samen

Nesten van Aziatische hoornaars zoeken vraagt een plan van aanpak. Nesten in bomen zijn goed verstopt en dan kunnen een extra paar ogen het verschil maken. Het komt ook voor dat bewoners 'grote wespen' opmerken, maar niet denken aan een Aziatische hoornaar. In deze gevallen is informeren en samenwerken de oplossing. Hoe meer ogen op de uitkijk, hoe sneller het nest wordt gevonden! Herbezoek daarom plaatsen van meldingen eerder in het seizoen, organiseer zoektochten in groepen van 3 of meer, informeer lokale knooppunten zoals imkers, de brandweer, ...

Tip 7: Moment van de dag en weersomstandigheden

De Aziatische hoornaar jaagt enkel overdag. Zie je bij schemering een hoornaar jagen tegen een buitenlicht of raam, dan is dit een Europese hoornaar en geen Aziatische hoornaar. Hoornaars vliegen niet uit noch gaan ze jagen als het regent. Ook op een bewolkte zomerdag zijn hoornaars minder actief dan als de zon volop schijnt. De gemiddelde warmte speelt ongetwijfeld een rol. In de zomer jagen hoornaars vanaf 1 uur na zonsopgang tot 1 uur voor zonsondergang. Vanaf de middag zijn hoornaars het meest actief.

Zet wiekpotten met lokstof uit

Dit zijn potten die, in tegenstelling tot conventionele wespenvallen, de hoornaars in leven laten in plaats van ze te laten verdrinken. Deze wiekpotten worden opgehangen in de buurt van een vermoedelijk nest en moeten regelmatig worden gecontroleerd op de aanwezigheid van hoornaars. Door de vliegrichting en -tijden van de hoornaar te meten, kun je de afstand en de richting tot het nest schatten. Dit helpt bij het opsporen van het nest en het neutraliseren ervan.

Zelf aan de slag gaan? Volg ons stappenplan.

Stap 1: Het maken en uithangen van wiekpotten

Een wiekpot moet volgende kenmerken bezitten: een glazen of plastic pot met daarin een wiek (vb. keukenrol) die de vloeistof naar boven toe trekt. Als vloeistof kan je een commercieel product gebruiken (vb. Trappit van Edialux), ofwel jouw eigen zelfgemaakte mix bestaande uit 1/3de droge witte wijn, 1/3de bier en 1/3de suiker/siroop. Idealiter hangt een wiekpot net onder ooghoogte en in een open ruimte, zodat je de gemerkte hoornaars goed kan herkennen en gemakkelijk kan zien wegvliegen.

Stap 2: Het merken van de hoornaars

Om er zeker van te zijn dat je dezelfde hoornaar observeert, moet je hem vangen en merken. Bij een pot die druk bezocht wordt, moet je voor elk individu verschillende merktekens gebruiken. Je kan gebruikmaken van Opalith merkplaatjes met cijfers of een merkstift die gebruikt wordt door imkers. Om dit te doen, moet je de hoornaar vangen en vastklemmen zodanig het merkteken in alle veiligheid te kunnen plaatsen. Een merkplaatje breng je aan op de bovenkant van het borststuk met een beetje houtlijm of was. Na het merken laat je de hoornaar de volledige ruimte van het merkbuisje gedurende 1 minuut zodat de lijm of was kan opdrogen. Daarna laat je de hoornaar terug vrij. Meestal zal het daarna een tijd duren vooraleer de hoornaar terugkomt naar de wiekpot. Zelden komt de hoornaar onmiddelijk terug.

Stap 3: Opmeten van tijden en vliegrichtingen

Van elke gemerkte hoornaar noteer je nu de tijd dat ze de wiekpot verlaat en terugkeert om een volgende lading suikers te verzamelen. Deze tijd maakt het mogelijk om het nest te lokaliseren. Reken 1 minuut = 100 meter. Herhaal de tijdmeting minstens 5 keer en neem de kortste observatie. Als je voldoende gegevens hebt verzameld over de tijden en vlierichtingen op een bepaalde plaats, kun je de wiekpot naar een andere plek verplaatsen. Hier begin je opnieuw zodanig dat je later de vluchtrichtingen en tijden in kaart kunt brengen. Idealiter zet je meerdere wiekpotten uit om in een mum van tijd een maximum aan gegevens te verzamelen.

Stap 4: Vliegrichtingen en -tijden op kaart uitzetten

Ga met de metingen aan de slag om je vliegrichtingen en tijdsaanduidingen op kaart uit te zetten. Wiekpotten met tijden van meer dan 5 minuten kunnen beter 100 meter in de vliegrichting worden verplaatst. Na enige tijd zouden de hoornaars deze wiekpot moeten vinden en zouden je tijden korter en nauwkeuriger moeten zijn. Misschien merk je dat de vliegrichting licht afwijkt van elkaar. Dit komt omdat een hoornaar niet altijd in een rechte lijn naar haar nest vliegt, maar eerder landschapskenmerken gebruikt.

Voor professionele wespenverdelgers

In 2021 coördineert het VBI (Vlaams Bijeninstituut) de opsporing en verwijdering van nesten van de Aziatische hoornaar, in samenwerking met het INBO, de Vespawatchers, vrijwilligers, brandweerdiensten en plaatselijke overheden. Bij het verwijderen van een nest van de Aziatische hoornaar moeten extra veiligheidsmaatregelen worden genomen, daarom organiseert het VBI gespecialiseerde opleidingen. Contacteer het VBI wanneer u geëngageerd bent om deze opleiding te volgen.

Professionele wespenverdelgers (brandweerzones, privé verdelger, bestrijdingsinstantie, …) kan toegang verleend worden aan de beheerpagina. Deze pagina omvat de interactieve module voor bestrijding en opvolging van de Aziatische hoornaar, met centraal een geüpdatete lijst van gevalideerde nesten en daaraan te koppelen acties. Als geregistreerde verdelger krijgt u meer informatie te zien, zoals bijvoorbeeld het adres en contactgegevens van de bewoner, om de verdelgingsactie vlot te kunnen organiseren. Om correct te kunnen rapporteren aan de Europese Unie inzake de Aziatische hoornaar (verordening 1143/2014), wordt verdelgers verzocht om de uitgevoerde acties die bij een nest horen nauwkeurig op te geven.